Świadczenie alimentacyjne zostało ustanowione celem zapewnienia osobie uprawnionej zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych – środków utrzymania oraz wychowania.
Osobami zobowiązanymi do świadczenia alimentacyjnego są krewni w linii prostej (np. ojciec, matka, dziadkowie) oraz rodzeństwo.
Alimenty na dziecko
Obowiązek alimentacyjny względem dziecka obowiązuje do czasu, aż dziecko będzie w stanie samodzielnie się utrzymać lub dochody z jego majątku będą pozwalały na samodzielne zaspokojenie potrzeb życiowych.
Wobec powyższego świadczenie alimentacyjne na rzec dziecka nie jest związane z jego wiekiem, lecz możliwościami osiągania dochodu na samodzielne utrzymanie się – stąd okres pobierania nauki, również studiów, stanowi czas, kiedy dziecko uprawnione jest do ubiegania się i egzekucji alimentów.
Świadczenie alimentacyjne może być wykonywane poprzez zapewnianie utrzymania i wychowania dziecka. Podejmowane osobiście działania wpływają na wysokość świadczenia, stąd rodzic niepodejmujący takich działań lub podejmujący je w mniejszym wymiarze, może zostać zobowiązany do łożenia alimentów w wyżej kwocie, niż osoba podejmująca osobiste starania w wychowanie potomka.
Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Obowiązek alimentacyjny pomiędzy byłymi małżonkami
Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Wskazać jednak należy, że w sytuacji, gdy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Wobec powyższego rozwodnik, który nie jest winny rozkładu pożycia małżeńskiego nie zawsze musi pozostawać w niedostatku, aby uzyskać świadczenie alimentacyjne.
Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże, gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.