Celem postępowania przygotowawczego w postępowaniu karnym jest:
– ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo;
– wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy;
– zebranie danych dotyczących podejrzanego;
– wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody;
– zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu.
Już na etapie postępowania przygotowawczego zarówno podejrzanemu jak i pokrzywdzonemu przysługuje szereg praw np. prawo odmowy składania wyjaśnień, prawo odmowy odpowiedzi na pytania, prawo odmowy składania zeznań, prawo udziału w czynnościach procesowych, prawo składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia.
Od ilości, jakości i treści materiałów dowodowych zgromadzonych w toku postępowania przygotowawczego zależy, czy zostanie ono zakończone umorzeniem postępowania karnego czy też sporządzeniem i wniesieniem aktu oskarżenia.
W niektórych sprawach jest to jednocześnie moment, w którym należy rozważyć możliwość dobrowolnego poddania się karze ustalonej z oskarżycielem publicznym. W takich sytuacjach uzgodniona przez oskarżonego kara, może zostać wobec niego orzeczona bez przeprowadzenia pełnego postępowania dowodowego w wyniku rozpoznania wniosku oskarżyciela o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionej z oskarżonym kary i środków karnych.
Ponad powyższe w toku postępowania przygotowawczego sąd na wniosek prokuratora może zastosować środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania. Jest to moment w którym ważyć się będzie kwestia realnego pozbawienia wolności oskarżonego na okres do 3 miesięcy z możliwością późniejszego przedłużenia tego okresu.